Desinformazioa modu egiaztagarrian faltsua den informazio oro da, hau da, okerra, zehaztugabea edo faltsua dela froga daitekeena, eta onura ekonomikoa lortzeko, publikoa nahita engainatzeko edo kalteren bat eragiteko sortu, aurkeztu eta zabaltzen dena. Desinformatzeak arrastoa utz dezake hainbat mailatan. Adibidez, eztabaida publikoa desitxuratuz, herritarrek erakundeetan eta komunikabideetan duten konfiantza ahulduz, eta prozesu demokratikoak ezegonkortzera ere iritsiz, hala nola hauteskundeak.
Desinformazio hori, gaur egun, munduko segurtasun-arazo bihurtu da; herritar gehienek Interneterako sarbidea dutenez eta mundu digitalak eduki ugari duenez, zaila da argitaratzen edo jasotzen den informazio guztia kontrastatzea. Horrek desinformazio-kanpainak sortzen lagundu du, eta horien helburu nagusia da iritzi publikoaren artean albiste faltsuak, erdizkako egiak edo datu oso subjektiboak edo interes oso zehatzak dituztenak hedatzea. Kanpaina horiek egitean, pertsonen alderdi emozionalera jo ohi dute zuzenean, eta haien iritzi-gaitasuna deuseztatzea lortzen dute.
Desinformazio-kanpaina bat egiteko gako-elementu batzuk daude:
- Fake news: sarearen bidez hedatzen diren albiste faltsuak dira.
- Deep fake news (deepfake-edukia edo eduki ultrafaltsua): fake news-en bilakaera da. Teknologiaren aurrerapenarekin, albiste faltsuak ez dira soilik testura mugatzen, hainbat programa erabiltzeak multimedia-edukiak sortzeko aukera ematen du, esaterako, benetako pertsona ezagun bat hitz egiten ateratzen den bideoak, baina bai audioa (dioena) eta bai bere ahoaren mugimendua digitalki manipulatu dira, benetakoak direla emateko, benetakoak izan gabe.
- Batzuetan, albistea benetako gertakarietan oinarritzen da, baina joeraren batekin aurkezten dira, eta, beraz, iritzi publikoak errealitatearekin bat ez datozen moduan interpretatzen ditu.
- Hedabide sortu berriak erabiltzen dituzte fake news-ak argitaratzeko, hedabide horiei profesionaltasun eta zorroztasun itxura emanez, komunikabide tradizionalekin parekatzeko, non informazioa argitaratu aurretik kontrastatu behar den.
- Era berean, oso ohikoa da eztabaida-foroak baliatzea desinformazio-kanpainetako mezuak hedatzeko. Gizarte-foroek iritziak modu anonimoan edo kontrastatu gabeko profilen bidez trukatzeko aukera ematen dute, erabiltzaileek partekatzen dutenaren egiazkotasunari buruzko kontrol edo moderaziorik gabe. Desinformazio-kanpainen egileek foro horiek baliatzen dizute beren fake news abiarazteko, beste erabiltzaile batzuek argitaratzen eta partekatzen dutenari sinesgarritasuna emango diotelakoan.
- Identitatea ordeztea, bai eta benetako kontuak lapurtzea ere, sare sozialetan desinformazio-kanpainak zabaltzeko erabiltzen diren metodoak ere badira.
- Fake news masiboak sustatzeko, kanpaina horietako arduradunek kontu automatizatuak erabili ohi dituzte sare sozialetan, "bots" izeneko kontuak, alegia.
Desinformazio-kanpaina baten biktima ez izateko, komeni da zenbait neurri eta irizpide aplikatzea eduki digitalak kontsumitzean; esate baterako, albistea zein iturritatik datorren aztertzea, zein kazetarik sinatu duen, haren ibilbidea, zein hedabidek argitaratzen duen...
Era berean, informazioa bilatzeko orduan aktiboa izatea gomendatzen da, hainbat iturritara joz, kanal pasiboen algoritmoak (gure gustuetan eta hobespenetan oinarrituta dauden plataformak) informazioa jasotzeko gure bide bakarra izan ez daitezen. Komeni da, halaber, albisteen testu osoa irakurtzea eta titularrekin edo horiekin batera doazen irudiekin bakarrik ez geratzea; albiste osoa irakurtzeak aukera emango digu datuak kontrastatuta dauden egiaztatzeko, gaiarekin lotutako iturri ofizialak eta egokiak aipatzen diren egiaztatzeko, etab. Xehetasun horiek argiago uzten digute fake news-en edo benetako albiste baten aurrean gauden ala ez.
Azkenik, baina ez du horregatik garrantzi gutxiago, zalantzarik izanez gero, gure esku ditugu egiaztatzaile batzuk, checkers fact-ak edo gertakarien egiaztatzaileak, informaziorik eza eta albiste faltsuen hedapena geldiarazten saiatzen direnak. Ezagunenak Maldita.es eta Newtral dira, eta, gainera, Efe bezalako albiste-agentziek beren webgunean egiaztapen-fitxa bat sartu dute.
Hau ere interesatuko zaizu: buloa (fakenews), deepfake edo ultrafaltsua
