Skip to main content

Ziber edo Zibernetiko

Informatika-sareekin zerikusia duen guztia, batez ere Internetekin.

Zibernetikaren kontzeptu modernoa Norbert Wienerrek (1894-1964) sortu zuen Cybernetics: or Control and Communication in the Animal and the Machine (Zibernetika: edo pertsonen eta makinen kontrola eta komunikazioa) bere lanean.

Gaur egun, mundu digitalaren hainbat alderdiri buruz hitz egiteko erabiltzen da "ziber" aurrizkia: zibersegurtasuna, ziberjazarpen, zibergaizkile, ziberespazioa... DRAEk dio "zibernetika” hitzak esan nahi duela izaki bizidunen eta makinen kontrol- eta komunikazio-sistemen arteko analogiak aztertzea, eta, bereziki, erregulazio biologikoko mekanismoen aplikazioak teknologian aztertzea.

"Ziber" aurrizkia erabiltzeak biologiaren, teknologiaren eta soziologiaren kontzeptu berriei lotutako kultura-larrialdia islatzen du, eta ikerketarekin eta ezagutzarekin lotutako erronkak planteatzen ditu. Zuzenean lotuta dago kontrolaren, sistemen eta informazioaren teoriarekin, zientzia biologikoetako aurrekariekin.

Zibernetikaren jatorria makina eta izaki bizidunen kontrol-sistema aztertzen duten ikerketa matematiko, fisiko, ingeniaritzako eta neurologikoetan datza. Oinarriak hauek dira: informazioaren teoria, algoritmoen teoria eta informazioa prozesatzeko sistemak eraikitzeko metodoak aztertzen dituzten automaten teoria. 1940ko hamarkadaren hasieran, Wiener zientzialariak animalia eta makinen kontrolaren eta komunikazioaren azterketa zientifiko gisa definitu zuen zibernetika.

"Ziber" aurrizkiaren lehen erabilera William Gibsonek 1984an idatzitako Neuromante zientzia-fikziozko eleberrian ageri da, "ziberespazioa" aipatuz. Uste denez, 80ko hamarkadaren amaieran "Cyber" izeneko ordenagailu indartsu bat zegoen, eta hori izan omen zen egilearen inspirazio-iturri aurrezki hori erabiltzeko. Beste aditu batzuen ustez, berriz, garai hartan bazegoen eragin ziezaiokeen zibernetika nahikoa. Gibsonek "haluzinazio adostu" gisa erabili zuen terminoa, sare elektronikoen multzo bat, topaleku gisa.

Harrezkero, ziberespazioaren kontzeptuaren ulermena orokortu zen Internet jaiotzean. Izendapen hori lexiko arruntean sartu zen, ziberespazioa interakziorako bitarteko birtual gisa ulertuz, fisikoki presente egon gabe ekintzak esperimentatzeko aukera ematen zuena. Hortik sortu ziren beste hitz batzuk "cyber" aurrizkiarekin, hala nola "ziberpunka", "zibernauta" eta Interneten gerta zitekeen edozeri zabaldu zitzaion: zibersexua, ziberlaguna...

Erabilera hainbeste zabaldu da non 2015ean Wall Street Journal-eko teknologiari buruzko bi adituk (Danny Yadron eta Jennifer Valentino-Devries) termino hori gehiegi erabiltzen ari zela adierazi baitzuten, deskribapen lausoa eta zehaztugabea hedatzeraino. Izan ere, gaur egun hitz asko eta asko entzuten dira, hala nola ziberabertzaleak, ziberpolizia, ziberpsikologoa, ziberbingoa... "Ziber" aurrizkiaren gehiegizko erabilerak ekarri du sarean gertatzen diren ekintza edo ekitaldiak izendatzea, eta aditu batzuen ustez zuzendu beharreko akats kolektiboa da hori. Beste batzuek diotenez, “ziber” aurrizkiaren erabilera batzuk, hala nola “zibereraso” zuzena da eta arau ortografikoak errespetatzen ditu.