Teknologia berriak zibereraso eta zibermaulen bidez delituak egiteko legez kontra erabiltzea da, erabiltzaileen, enpresen, gobernuen eta abarren aurka. Interneteko delituek ez dute muga fisikorik eta geografikorik; erritmo bizian hazten dira, eta gero eta bizkorragoak dira metodo berrietara egokitzen, mundu-mailan helburuak lortzeko.
Internetera konektatutako gailuen kopuruak gora egiten jarraitzen du, eta ziberdelinkuentziak hori baliatzen du delituak egiteko eta etekin ekonomikoak ateratzeko. Ziberdelinkuentziaren helburua dirua lapurtzeko sistemak eta konexioak atzitzea, hondatzea edo suntsitzea izaten da. Hala ere, kontzeptu hori Internet garatu baino lehenagokoa da, hori erakusten duten datuen arabera: Internet existitu baino ehun urte lehenago, delitugile batzuk telegrafo-sistema batean infiltratu ziren finantza-merkatuetara sartzeko eta XVIII. mendeko Frantziako datuak lapurtzeko.
Bi ziberdelinkuentzia-mota daude:
- Ziberdelinkuentzia hutsa: partikularren, enpresen edo gobernuen sistemen aurka zuzendua, biltzen edo kudeatzen dituzten datuen osotasuna, eskuragarritasuna edo konfidentzialtasuna arriskuan jartzeko.
- Ziberdelinkuentzia klasikoa: maulak, jazarpena, estortsioa, engainuak eta abar eragiten dituzten zibererasoen bidez. Adibiderik ohikoena phishinga da: zibergaizkileek pertsonen edo erakundeen identitatea ordezkatzen dute posta elektronikoaren bidez, biktima engainatzeko eta informazio sentikorra eman diezaien.
Teknologiak eskaintzen dizkigun aukera amaigabeei esker, delitugileek ere kaltea biderkatu dezakete delitu fisikoen aldean. Oso azkar eta, batzuetan, anonimotasunetik egiten direnez, are arazo handiagoa bihurtzen dira. Poliziaren zibersegurtasun-profesionalak arduratzen dira zibergaizkileak identifikatzeaz eta atxilotzeaz, patroiak detektatuz, haien mugimenduei aurrea hartuz eta haien ekintzei jarraipena eginez.
Ziberdelinkuentziatik babesteko, gomendio batzuk bete ditzakegu:
- Pasahitz sendoak erabiltzea. Gainera, sekretuak izan behar dute, eta ez ditugu inon idatzi behar. Era berean, desberdinak izan behar dute erabiltzen dugun zerbitzu bakoitzarentzat.
- Kontu handiz ibiltzea esteka eta fitxategi erantsiekin. Erabateko konfiantzakoak ez badira, onena izango da klik ez egitea.
- Babestutako informaziorik ez ematea igorlearen identitateaz erabat ziur ez bagaude.
- Doakoak diren edo deskontu neurrigabeak dituzten produktu edo zerbitzuez ez fidatzea: zerbait onegia bada egiazkoa izateko, ziurrena da gezurra izango dela.
- Aldiro-aldiro banku-laburpenak berrikustea eta gure bankuarekin harremanetan jartzea mugimendu susmagarriren bat ikusten badugu.
Enpresa bat zibererasotzen dutenean eta haren informazioa eta bezeroena zibergaizkileen aurrean erakutsi direnean, enpresak hainbat urrats dituen jarduketa-protokolo bati jarraitu behar dio.
- Prebentzioa: Zure sisteman datuak ihes egitea eta malwarea sartzea saihesteko hartuko dituzun neurri guztiak.
- Detekzioa: Zibererasoa detektatzen denean.
- Berreskuratzea: Lasai egotea eta sistemaren kontrola lehenbailehen berreskuratzea.
- Erantzuna: Amaierako fasea. Egoeraren kontrola berreskuratu ondoren, hirugarrenei gorabeheraren berri jakinarazteko unea da.
